Walki o Ruś Halicką toczyły się w latach 1344-1366- Ruś została przyłączona do Polski 6. Mazowsze Po śmierci sojusznika Kazimierza Wielkiego, Bolesława III, który był księciem Płockim wcielono do Polski należącą do niego część Mazowsza- 1551. Reszta Mazowsza stała się lennem Polski. Study with Quizlet and memorize flashcards containing terms like Synod w Clermon, Zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców, Pierwsza wyprawa krzyżowa and more. Chełmińskiej i Pomorza gdańskiego na sądzie papieskim w Warszawie 1343 – w Kaliszu K. wielki zgadza się na ugodę 1348 – około pokój w Namysłowie 1395 – podporządkowanie się Czechom księstwa jaworsko-świdnickiego 1340-1366 – walki o Ruś halicką między Polakami, Litwinami, Węgrami i Tatarami (polska otrzymała cz. Labuda G., O udziale Krzyżaków i o śmierci wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Poppo von Osterna w bitwie pod Legnicą w roku 1241, „Zapiski Historyczne” 47 (1982), 2. Labuda G., Wojna z Tatarami w roku 1241, „Przegląd Historyczny” 50 (1959), 2. Wstęp. Po nieudanej wyprawie Jana Kazimierza na Zadnieprze w latach 1663–1664 i na skutek rokoszu Lubomirskiego wywołanego chęcią wprowadzenia w Rzeczypospolitej elekcji vivente rege coraz większa część arystokracji tatarskiej nie widziała sensu w dalszym utrzymywaniu dotychczasowego sojuszu z Polską i zaczęła myśleć o zerwaniu przymierza i zdobyciu Ukrainy dla Chanatu Krymskiego. -(IX) Zawarcie układu rozejmowego z Litwinami. 1353r.-(20 VI) Małżeństwo z Elżbietą, córką Stefana II Kontromanića, bana Bośni, wnuczką Kazimierza III gniewkowskiego. (31 VIII) Papież Innocenty VI udziela dyspensy na ślub z Elżbietą (spokrewnioną z Ludwikiem w czwartym stopniu). 1355r.-Polsko-węgiersko-czeska wyprawa na Ruś. Walki, głównie z Litwinami o Ruś Halicką trwały jeszcze, ze zmiennym szczęściem, kilka dziesięcioleci. Polacy wspierani byli przez Węgrów, liczących na sukcesję tronu polskiego. Po śmierci Kazimierza Wielkiego tereny te faktycznie podlegały koronie węgierskiej, w imieniu której rządy sprawował tu książe opolski Władysław. Study with Quizlet and memorize flashcards containing terms like Władysław Łokietek, Po objęciu władzy przez Łokietka, Biskup muskata and more. Innocenty VI W bulli z 17 września 1356 papież Innocenty VI zganił wielkiego mistrza (najpewniej było to spowodowane polską skargą na Krzyżaków) za to, że nie tylko – mimo próśb króla o przysłanie posiłków – nie pomógł Kazimierzowi w wojnie z Litwinami, ale w dodatku – w czasie toczonej przez króla wojny – najechał Znajdź odpowiedź na Twoje pytanie o Błagam o pomoc. mam zadanie z historii żeby odpowiedzieć na pytanie a oto one: W jaki sposób król ( chodzi o Kazimierza Wiel… patrycjaszostak1994 patrycjaszostak1994 533rbN1. Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392Polska za panowania Kazimierza III WielkiegoWojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340 - 1392 .Księstwo to było najbardziej na zachód wysuniętym księstwem ruskim. Zajmowało tereny dawnych księstw: Księstwa Halickiego (z stolicą w Haliczu ) i Księstwa Wołyńskiego (z stolicą w Włodzimierzu Wołyńskim ). Oprócz nich w skład księstwa wchodziło Podlasie , Ruś Czarna (z Grodnem ), Księstwo Chełmskie i Księstwo Bełskie .Spis treści1 Geneza wojny2 Początkowy okres wojny (1340-1348)3 Wojna w latach 1349-13664 Końcowy okres wojny w latach 1370-13925 Przypisy6 Literatura Geneza wojny 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-włodzimierskiego Bolesława Jerzego Trojdenowicza . W związku z tym, że był spokrewniony zarówno z Kazimierzem Wielkim , jak i książętami litewskimi przez Trojdena I czerskiego i Giedymina , obie strony rościły sobie pretensje do zwolnionego tronu księstwa. Polacy powoływali się na więzy krwi pomiędzy Piastami mazowieckimi i kujawskimi , oraz na obietnicy księcia Bolesława przekazania tronu Kazimierzowi Wielkiemu, w razie bezpotomnej śmierci danej na zjeździe w Wyszehradzie w 1338 prawa do księstwa mieli bracia zamordowanego - książęta mazowieccy: Siemowit III, Kazimierz I i Jerzy II. W układzie z Kazimierzem Wielkim zrzekli się jednak oni praw do spadku za wynagrodzeniem pieniężnym[1].Pretensje Litwinów wynikały z faktu małżeństwa syna Giedymina – księcia litewskiego Lubarta z córką księcia włodzimierskiego Andrieja sporu dołączyli Węgrzy wspierający początkowo Polaków, a liczący na przejęcie tronu polskiego w przypadku braku męskiego potomka Kazimierza może do zbrojnego sporu o Księstwo Halicko-Włodzimierskie nie doszłoby, gdyby nie śmierć w 1339 królowej Aldony Anny – żony Kazimierza Wielkiego, a córki Giedymina , która była jedynym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła zapewne również śmierć Giedymina w 1341 , utrzymującego poprawne stosunki z Polską. Początkowy okres wojny (1340-1348)W pierwszej połowie 1340 Litwini zajęli północną część księstwa z Włodzimierzem , Bełzem i Chełmem .Kazimierz Wielki z garstką rycerstwa wyruszył na Lwów, który był najważniejszym ośrodkiem Rusi Halickiej . 16 kwietnia 1340 r. spalił zamek i zajął miasto obsadzając go polską załogą a osiadłym Niemcom powierzył obronę. Władzę królewską uznała tylko część bojarów . Jeden z nich starosta halicko-wołyński Dymitr Detko, przy poparciu Lubarta Gedyminowicza przywołał na pomoc Tatarów [2].W styczniu i lutym 1341 nastąpił wielki najazd Tatarów w którym uczestniczyli zbuntowani bojarzy. Został od odparty nad Wisłą. W czerwcu 1341 r. podjął nową wyprawę pokonując bojarów i uwolnił Ruś z lenna tatarskiego. Jan Długosz , opisuje ją słowami: "W dzień Narodzenia św. Jana Chrzciciela prowadzi wojsko zebrane ze wszystkich ziem na Ruś i zdobywa zagarnia pod swoje panowanie, szczególnie, że niektórzy dobrowolnie się poddawali - zamki i miasta zarówno w Przemyślu , jak Haliczu , Łucku , Włodzimierzu , Sanoku , Lubaczowie , Trembowli i Tustaniu i pozostałe warownie". Detko podporządkował się Polsce i został rządcą księstwa halickiego. Ziemia przemyska i ziemia sanocka zostały przyłączone do Polski w 1345/46 r. (chociaż niektórzy historycy wskazują na przełom 1340/1341). Miały one być przedmiotem targu – Kazimierz Wielki zgodził się na zatrzymanie przez Litwę Księstwa Halickiego bez tych dwóch ziem, zdobytych przez niego, a w zamian Litwini udzielili mu pomocy wojskowej w ataku na Księstwo Raciborskie w 1345 . Wojna w latach 1349-1366Kazimierz nie zrezygnował z Rusi Halickiej, jednak do następnej kampanii przygotował się już dużo staranniej:w 1348 zawarł pokój namysłowski z Czechami zawarł także układ graniczny i handlowy z zakonem krzyżackim zawarł układ z Tatarami Sytuację ułatwiła mu też klęska Litwy poniesiona w 1348 z Krzyżakami w bitwie nad Strawą .Kampania 1349 zakończyła się sukcesem – Polska zdobyła prawie wszystkie ziemie Księstwa Halicko-Włodzimierskiego z wyjątkiem wschodniej części Wołynia z Łuckiem , oraz Podola .Nie wykorzystano jednak tego sukcesu – już w 1350 Litwa odebrała większość zajętych ziem. Zdecydowano się więc na podział: Litwa otrzymała Księstwo Włodzimierskie z Bełzem i Chełmem , a Polska Księstwo Halickie .Nie powstrzymało to walk. Litwa dwukrotnie najechała w 1350 Ruś Czerwoną , a wojska polsko-węgierskie również dwukrotnie w 1351 i 1352 Wołyń . Obie wyprawy polsko-węgierskie nie przyniosły znaczących sukcesów. W drugiej Ludwikowi Węgierskiemu udało się uzyskać jedynie wywieszenie flagi węgierskiej zamiast litewskiej w Bełzie , jako znaku formalnego hołdu księcia bełskiego Jerzego Narymuntowicza ( grodu nie udało się zdobyć).W 1352 Kazimierz zorganizował również odrębną wyprawę przeciw Litwie. Zakończyła się ona rozejmem, mającym obowiązywać do 24 czerwca 1355 . Jest to najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski. Podzielono w nim Ruś Halicko-Włodzimierską – Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską. Krzemieniec , należący do księcia Jerzego Narymuntowicza, został kondominium polsko-litewskim. Układ ten nie utrzymał się długo – został zerwany przez Lubarta w 1353 . Jednak, nie licząc drobnych wypraw, spokój utrzymywał się aż do 1366 . Było to związane z rozwiązywaniem problemów z Krzyżakami i chrystianizacją w 1366 Polacy przeprowadzili wielką wyprawę zakończoną sukcesem (wojska polskie zdobyły Włodzimierz , Łuck , Bełz , Chełm ) i podpisaniem kolejnego układu jesienią 1366, tym razem pokojowego. Lubart otrzymał ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej. Do Polski przyłączono ziemię chełmską, bełską (obie oddano w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część włodzimierskiej (otrzymał ją w lenno Aleksander Koriatowicz), oraz część południowego Wołynia z Krzemieńcem , Peremylem , Oleskiem i Łopatynem (włączone bezpośrednio do Rusi Czerwonej ). Końcowy okres wojny w latach 1370-1392Zaraz po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 Litwini zaatakowali księstwa: włodzimierskie, bełskie i chełmskie. Jeden z lenników – Aleksander Koriatowicz przebywał wówczas w Krakowie , nie brał udziału w walkach, utracił księstwo i przeniósł się na Podole ( Księstwo Podolskie ) . Drugi – Jerzy Narymuntowicz, przyłączył się do wojsk litewskich. W wyniku tego ataku Litwa odzyskała wszystkie utracone roku 1377 Ludwik Węgierski zorganizował zwycięską wyprawę, w której zdobyto Bełz , Chełm , Horodło . Jako władcę Rusi wskutek kompromisu polsko-węgierskiego osadzono księcia opolskiego Władysława Opolczyka , jednak kraj został praktycznie opanowany przez Węgrów , którzy osadzili wszędzie swoich starostów . Ziemię włodzimierską i łucką oddano powtórnie Lubartowi , który został lennikiem Ludwika. Jerzy Narymuntowicz został usunięty z swojego lenna, a otrzymał w zamian wołost lubaczowską .Po śmierci Ludwika w 1382 , Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując po prostu od starostów węgierskich Olesko , Horodło , Łopatyn , Krzemieniec , Peremyl i 1387 Jadwiga Andegaweńska podjęła wyprawę wojenną, wskutek której praktycznie pokojowo (z wyjątkiem Halicza , który był oblegany i zdobyty przez wojska polsko-litewskie) usunięto starostów węgierskich, a całą Ruś Halicką przyłączono do Polski. Współpraca w tym przypadku Polski i Litwy była skutkiem unii w Krewie .W kolejnych latach Polska skupiła się głównie na zdobyciu również Wołynia. W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fedor Lubartowicz złożył hołd Jagielle i Jadwidze. Król rozpoczął ograniczanie jego władzy:spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polskiw 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda w 1393 odebrano Fedorowi ziemię włodzimierską na rzecz księcia litewskiego WitoldaW ten sposób Witold zdobył dla Litwy Wołyń , uzyskując ziemię włodzimierską i łucką. Było to wynagrodzenie za opuszczenie przez niego Krzyżaków , uzgodnione między nim a Jagiełłą w podpisanej w 1392 ugodzie w Ostrowie .Tak więc skutkiem całej serii wojen było zdobycie przez Polskę ziemi halickiej, a przez Litwę – ziemi Jan Buraczyński, Roztocze - dzieje osadnictwa, Lublin 2008, s. 45-47↑ Jan Buraczyński, Roztocze - dzieje osadnictwa, Lublin 2008, s. 81-99 LiteraturaGrzegorz Błaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności. Tom I. Trudne początki, Poznań 1998, Henryk Paszkiewicz , Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Kraków 2002, Jerzy Wyrozumski , Kazimierz Wielki, Kraków 2004, Inne hasła zawierające informacje o "Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392": Inne lekcje zawierające informacje o "Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392": Odpowiedź: Kazimierz założył uniwersytety, ponieważ po przeprowadzonych w państwie reformach potrzebował urzędników, którzy mogliby onym państwem zarządzać, gospodarować i po to aby nasz naród Polski za jego czasów był kształcony tak abyśmy mogli godnie rządzić krajem. Kazimierz założył uniwersytety, ponieważ po przeprowadzonych w państwie reformach potrzebował urzędników, którzy mogliby onym państwem zarządzać, gospodarować i po to aby nasz naród Polski za jego czasów był kształcony tak abyśmy mogli godnie rządzić krajem. niceeep He Contents1 Dlaczego Kazimierz Wielki był wielki?2 Kto i kiedy założył pierwszy uniwersytet na ziemiach polskich?3 Co zrobił dla kraju Kazimierz Wielki?4 Z czego zrzekł się Kazimierz Wielki na rzecz Jana Luksemburskiego?5 Czy Kazimierz Wielki słusznie jest nazywany Wielkim?6 Dlaczego Kazimierz Wielki był dobrym królem?7 Kto i gdzie założył Akademię Krakowską?8 Kto i dlaczego założył Akademię Krakowską?9 Jak Kazimierz Wielki rządził swoim krajem?10 Jak rządził Kazimierz Wielki?11 Jakie były najważniejsze dokonania Kazimierza Wielkiego?12 W jaki sposób rozwiązał problem pretensji do tronu polskiego Jana Luksemburskiego?13 Czego nie udało się zrealizować Kazimierzowi Wielkiemu?14 Jaką dzielnicę udało się Kazimierzowi podporządkować prawie w całości?15 Kiedy dokonał Kazimierza Wielkiego? 16 Kiedy Kazimierz Wielki zastawił Polskę murowaną? 17 Kiedy Kazimierz Wielki zbudował Polskę? Dlaczego Kazimierz Wielki był wielki? Zmienił nazwę państwa z Królestwa Polskiego na Polskę, ponieważ państwo było własnością całego ludu. Podczas jego panowania Polska była mocarstwem i była szanowana w Europie, dlatego możemy go nazwać „Wielkim”. Kto i kiedy założył pierwszy uniwersytet na ziemiach polskich? Uniwersytet Krakowski jest najstarszą uczelnią w Polsce i jedną z najstarszych w tym regionie Europy. Ufundowany został 12 maja 1364 roku przez króla polskiego Kazimierza Wielkiego. Studium generale – tak wówczas nazywano Uniwersytet — składało się z trzech wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Co zrobił dla kraju Kazimierz Wielki? Kazimierz przyłączył do Polski Ruś Halicką, podporządkował sobie Mazowsze, odzyskał część terytoriów na północ od Wielkopolski. Usprawnił system podatkowy, skodyfikował prawo, utrwalił zasady działania sądownictwa, dokonał lokacji wielu wsi i miast, wzniósł szereg zamków obronnych, założył Akademią Krakowską. Z czego zrzekł się Kazimierz Wielki na rzecz Jana Luksemburskiego? W listopadzie 1335 roku w Wyszehradzie Kazimierz zrzekł się na rzecz Jana Luksemburskiego księstw śląskich, z wyjątkiem księstwa świdnicko-jaworskiego i praw do księstwa płockiego, w zamian król czeski za 20 tysięcy kóp groszy zrezygnował z praw do korony polskiej. Czy Kazimierz Wielki słusznie jest nazywany Wielkim? Kazimierz Wielki wybudował bądź odnowił około 50 zamków, tworząc system obronny państwa. Stworzył warunki do powstawania nowych miast i wsi. Miasta kazał otaczać murami obronnymi, przez co też wzmocnił system obronny miast. Bardzo dużą zasługą było też założenie przez króla Akademii Krakowskiej w 1364 roku w Krakowie. Dlaczego Kazimierz Wielki był dobrym królem? Był władcą, który powiększył terytorium Polski, wzmocnił wewnętrznie swoje królestwo i zapewnił mu szacunek na arenie międzynarodowej. Był przy tym człowiekiem z krwi i kości – pełnym słabostek i ludzkich odruchów. Kto i gdzie założył Akademię Krakowską? Uniwersytet (studium generale) został założony w 1364 roku w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, i składał się początkowo z trzech wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Był to drugi, po powstałym w 1348 roku Uniwersytecie w Pradze, uniwersytet założony w środkowej Europie. Kto i dlaczego założył Akademię Krakowską? Historia Uniwersytetu rozpoczyna się wraz z datą 12 maja 1364 r., kiedy to król Kazimierz Wielki założył Akademią Krakowską i powołał Studium Generale, które z początku obejmowało trzy fakultety: prawo, medycynę i filozofię. Jak Kazimierz Wielki rządził swoim krajem? GOSPODARKA – Wprowadził jedną monetę – srebrne grosze. Ustalił podatki. Król miał pieniądze na rozbudowę państwa. ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA – Zakładał nowe wsie i miasta. Jak rządził Kazimierz Wielki? Państwo było wyniszczone długotrwałymi wojnami, co nie sprzyjało rozwojowi gospodarczemu. Jednak król okazał się dobrym gospodarzem. Za jego długiego panowania (panował w latach 1333–1370) Polska stała silnym się państwem z dobrze rozwiniętą gospodarką. Był ostatnim władcą z dynastii piastowskiej na polskim tronie. Jakie były najważniejsze dokonania Kazimierza Wielkiego? zajął Lwów i rozpoczął podbój Rusi Halickiej, – dążył do unowoczesnienia państwa, był zwolennikiem różnych reform, – zakładał nowe miasta, kupcom nadawał przywileje, – zreformował system monetarny, a także ujednolicił prawo. W jaki sposób rozwiązał problem pretensji do tronu polskiego Jana Luksemburskiego? Zobowiązywał się także do wypłaty 4 tys. kóp Henrykowi z Lipy, a pozostałe 6 tys. miał dostarczyć do najbliższej Wielkanocy do Raciborza lub Opawy. W zamian, Jan Luksemburski wraz z synami, zrzekali się wszelkich pretensji do polskiego tronu. Czego nie udało się zrealizować Kazimierzowi Wielkiemu? Polska w 1333 r. nie była w stanie prowadzić wojny z Zakonem, Kazimierz chciał rozwiązać konflikt na drodze dyplomatycznej. W taki sam sposób pragnął znormalizować stosunki polsko-czeskie. Problemom tym był poświęcony zjazd w Wyszehradzie, w 1335 r., na którym król polski spotkał się z królami Czech i Węgier. Jaką dzielnicę udało się Kazimierzowi podporządkować prawie w całości? Podczas toczących się w latach 1349–1352 ciągłych walk króla z Litwinami, Tatarami i bojarami ruskimi, ostatecznie przy węgierskiej pomocy, udało się Kazimierzowi opanować duże obszary Rusi halicko-włodzimierskiej. Kiedy dokonał Kazimierza Wielkiego? Dokonania Kazimierza Wielkiego Dokonania Kazimierza Wielkiego: – zbudował pierwszy uniwersytet (w Krakowie) – 1364 r. – umocnił i powiększył terytorium państwa polskiego – „Zastał Polskę drewnianą, a zastawił murowaną” – zbudował wiele miast, zamków, murów warownych – wprowadził jednolitą walutę – wprowadził sądy i jednolite prawo Polityka zewnętrzna i wewnętrzna Kiedy Kazimierz Wielki zastawił Polskę murowaną? Dokonania Kazimierza Wielkiego: – zbudował pierwszy uniwersytet (w Krakowie) – 1364 r. – umocnił i powiększył terytorium państwa polskiego – „Zastał Polskę drewnianą, a zastawił murowaną” Kiedy Kazimierz Wielki zbudował Polskę? Dokonania Kazimierza Wielkiego: – zbudował pierwszy uniwersytet (w Krakowie) – 1364 r. – umocnił i powiększył terytorium państwa polskiego. – „Zastał Polskę drewnianą, a zastawił murowaną”. – zbudował wiele miast, zamków, murów warownych. Związanie Rusi Halicko-Włodzimierskiej z Polską powiodło się dzięki tolerancji oraz poszanowaniu obyczajów, praw i religii. Te wartości przypisywane państwu jagiellońskiemu i jego władcom były obecne w polityce Kazimierza Wielkiego. „A chociaż wszystkim mieszkańcom i przebywającym we wspomnianym mieście nadajemy prawo magdeburskie, jednakże ze specjalnej naszej łaski pragniemy zachować Ormian, Żydów, Saracenów i Rusinów w ich obrządkach i prawach” – postanawiał król. W 2009 r. Radosław Sikorski w artykule-prezencie na powitanie Władimira Putnia stwierdził, że „właściwej odpowiedzi na dylematy geostrategiczne i tożsamościowe Polski nie oferują jagiellońskie ambicje mocarstwowe”. Nie musiał stawiać kropki nad i. Było jasne, że jest to krytyka polityki wschodniej prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Rok wcześniej Sikorski pochwalił pierwszych Piastów: „Związki z Czechami i Węgrami oraz przymierze z niemieckimi władcami Świętego Cesarstwa Rzymskiego wprowadziły Polskę w polityczny krwiobieg świata łacińskiego”. Piastów chwalono też w PRL, rzecz jasna nie za przymierze z Niemcami, ale za Cedynię, Psie Pole i Płowce. Komuniści i Sikorski przeciwstawiali więc – choć z różnych powodów – Polskę Piastów Polsce Jagiellonów, prowadzącej „niesłuszną” politykę zaangażowania na wschodzie. Czytaj też:Ruś na kolanach W PRL mówiono wiele o piastowskich granicach. Oczywiście tylko tych zachodnich, porównywanych do granicy na Odrze i Nysie. Za Kazimierza Wielkiego wschodnia piastowska granica wykraczała bowiem daleko poza Bug, na którym oparto granicę komunistycznej Polski. To właśnie ostatni Piast, zanim zawarta została unia polsko-litewska, dał początek rozwojowi Polski w kierunku wschodnim, kończąc zarazem kilkuwiekową konfrontację z władcami Rusi Kijowskiej, a potem Halicko-Włodzimierskiej. O Grody Czerwieńskie W 981 r. „poszedł Włodzimierz ku Lachom i zajął Przemyśl, Czerwień i inne grody, które do dziś dnia są pod Rusią” – zapisano w „Powieści minionych lat” (kronice Nestora). Zdobyte terytorium, zwane Grodami Czerwieńskimi, rozpościerało się między Wieprzem, Wisłoką i Bugiem, wykraczając poza tę ostatnią rzekę. Piastowie dwukrotnie odbijali Grody Czerwieńskie. W 1018 r. odzyskał je Bolesław Chrobry podczas wyprawy, z której zapewne najbardziej zapamiętane zostało do dziś uderzanie mieczem o Złotą Bramę. Nie był to jednak ani Szczerbiec, wykonany znacznie później, ani też nie była to Złota Brama, wybudowana już po pobycie Chrobrego w Kijowie. „Tak jak w tej godzinie Złota Brama miasta została ugodzona tym mieczem, tak następnej nocy ulegnie siostra najtchórzliwszego z królów, której mi dać nie chciał”. Według Galla Anonima tymi słowami miał odezwać się książę Bolesław. Historycy nie są zgodni co to tego, czy siostra księcia kijowskiego została zgwałcona czy też nie, w każdym razie została niedobrowolnie jego nałożnicą. Przemoc miała wymiar także symboliczny, bo jak przedstawia Gall wywód Bolesława: „Pomszczona została w ten sposób zniewaga naszego rodu, Rusinom zaś ku obeldze i hańbie”. Grody Czerwieńskie utracili Piastowie ponownie podczas destrukcji państwa polskiego w 1031 r. Odzyskał je znów Bolesław Szczodry, wprowadzając na tron kijowski swojego zięcia Izasława. Szczodry nie zachował się tak brutalnie w Kijowie jak Chrobry, ale też pozwolił sobie na zniewagę. Nie zsiadając z konia, wytargał „ze śmiechem” księcia Izasława. Upadek Szczodrego oznaczał także ponowne odpadnięcie Grodów Czerwieńskich od państwa Piastów. Ustalona wówczas granica przetrwała aż do czasów Kazimierza Wielkiego. Węgrzy w Haliczu Piastowie nie zaniechali jednak polityki wschodniej. Zdarzało się im interweniować na Rusi Halickiej i Włodzimierskiej. Leszek Biały i książę Roman, panujący we Włodzimierzu, pomagali sobie wzajemnie w wewnętrznych rozgrywkach. Roman brał udział w bitwie pod Mozgawą (w której został ranny), za co Leszek odwdzięczył mu się, pomagając zdobyć Halicz. Powstało wówczas księstwo halicko-włodzimierskie. Zdradę Leszka przypłacił Roman życiem, ginąc w bitwie pod Zawichostem. W grę o wpływy na Rusi Halicko-Włodzimierskiej włączyły się Węgry. Konflikty między sojusznikami zmniejszyło małżeństwo Kolomana, syna króla węgierskiego Andrzeja II, który wziął za żonę córkę Leszka Salomeę i w 1219 r. koronował się w Haliczu. Chociaż władztwo Madziarów nad Rusią Halicką było przejściowe, od tamtego czasu królowie węgierscy zaczęli nazywać się królami Galicji i Lodomerii (od miast Halicz i Włodzimierz). Pięć wieków później Austria, która wchłonęła Węgry, powoływała się na historyczne prawa, biorąc udział w pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej, po którym utworzyła prowincję Galicja i Lodomeria. Trzecim graczem w walce o wpływy na Rusi Halicko-Wołyńskiej była Złota Orda i to właśnie chanowie tatarscy na sto lat (1240–1340) podporządkowali ją sobie. Dwaj ostatni władcy Rusi Halicko-Włodzimierskiej, Andrzej i Lew, zginęli najprawdopodobniej w walce z Tatarami w 1323 r. Piast na ruskim tronie Sukcesorem książąt Andrzeja i Lwa został Piast mazowiecki, Bolesław, syn księcia Trojdena I. Władza w księstwie warta była zmiany wyznania. Wraz z przejściem na prawosławie Bolesław zmienił także imię. Na cześć dziadka, króla halickiego, został Jerzym. Na tron wprowadził go Władysław Łokietek z pomocą Węgrów, przy akceptacji kolejnego gracza o Ruś – Litwy oraz Tatarów. Autor jego życiorysu w książce „Piastowie. Leksykon biograficzny” Maciej Wilamowski uważa, że książę nie uległ namowom Krzyżaków, by zawrzeć sojusz z państwem zakonnym i być może nawet wysłał swoje wojska na pomoc Łokietkowi w 1331 r. walczącemu z Krzyżakami. Niewykluczone, że zawarł układ z jego następcą Kazimierzem Wielkim, czyniąc go swoim sukcesorem. Ukraiński historyk Leontij Wojtowycz twierdzi natomiast, że Jerzy II demonstrował swoją niezależność od Polski. Zawarł sojusz z Krzyżakami, którego antypolskie ostrze było oczywiste. Napadł też wraz z Tatarami na Lublin i trzymał go w oblężeniu. Wojtowycz kwestionuje istnienie umowy sukcesyjnej z Kazimierzem Wielkim i uważa za możliwe, że śmierć księcia wiązała się z próbami zastąpienia go przez Polaków księciem Władysławem Siemowitowicem. Bolesław Jerzy II zmarł otruty przez bojarów w 1340 r. Także wyjaśnienie motywów zbrodni dzieli historyków. Wilamowski uważa, że przyczyną zamordowania księcia były jego silne związki z Polską i Mazowszem, otaczanie się polskimi i mazowieckim rycerzami oraz popieranie polskiego osadnictwa i katolicyzmu. Kwestionuje to Wojtowycz, nie podaje jednak innych motywów zgładzenia księcia. Być może powód zbrodni nie był polityczny. A w każdym razie nie tylko polityczny. Bolesław Jerzy II – jak zapisano w „Roczniku małopolskim” – „był dla swoich bardzo gwałtowny, dopuszczał się więzienia ich, wymuszał od nich pieniądze, porywał i bezcześcił ich córki i żony”. Może otrucie księcia było więc – również – zemstą upokorzonych mężów i ojców. O rozstrzelaniu księcia d’Enghien na rozkaz Napoleona Talleyrand powiedział: „To gorzej niż zbrodnia – to błąd”. I tak było w przypadku zabójstwa księcia Bolesława Jerzego II. Bojarzy truciciele jakby zupełnie nie brali pod uwagę, że opróżnionym tronem będą zainteresowani sąsiedzi: Polska, Litwa i Węgry. Raczej powinni godzić się na jakąś formę protektoratu, byleby tylko utrzymać istnienie państwa. Alternatywna historia mogłaby wyglądać przecież tak: Bolesław Jerzy II nie ginie otruty i zawiera z Kazimierzem Wielkim unię polsko-ruską. Jadwiga kończy dzieło Kazimierza Kazimierz Wielki zjawił się błyskawicznie na Rusi Halicko-Włodzimierskiej, ale jej ostateczne włączenie do Polski – ziemie te nazywano Rusią Czerwoną – nastąpiło dopiero po prawie pół wieku rywalizacji z Litwą, a także z Węgrami. Paweł Jasienica zauważał w „Polsce Piastów”, że w 1340 r. „sprawa wcale nie tak wyglądała, że albo będzie Ruś niepodległa, albo król polski we Lwowie. Zagadnienie przedstawiało się w postaci pytania: Kto Ruś Czerwoną zdobędzie: Polska, Węgry czy Tatarzy […]. Przecież Ruś Czerwona to kraj bezpośrednio przylegający do stołecznej dzielnicy Polski. Usadowienie się Litwinów, a już zwłaszcza Tatarów, nad górnym Wisłokiem stanowiłoby śmiertelne niebezpieczeństwo dla Małopolski”. Dlatego też nie ma większego znaczenia, czy istniał układ, na mocy którego polski król miał objąć schedę po księciu Bolesławie Jerzym II, a więc legalnie przejąć jego państwo, czy też nie. Ważniejsze było bezpieczeństwo Polski. Z pewnym patosem, ale przecież nie bez podstaw, pisał Feliks Koneczny, że wyprawa ruska Kazimierza Wielkiego nie była zaborczym najazdem, ale „największem dla Rusi dobrodziejstwem”, gdyż uwalniała ją z mongolskiej niewoli, i przywróceniem tego kraju Europie, „odzyskaniem go dla cywilizacyi”. Znacznie większy kłopot niż z Tatarami miał Kazimierz Wielki z Litwinami, którzy zamierzali zagarnąć tereny księstwa halicko-włodzimierskiego. W 1351 r. napadli na Polskę, co spotkało się z odwetową polsko-węgierską wyprawą w roku następnym. Dwa lata później zerwali rozejm, a prawdopodobnie w 1355 r. nastąpiła kontrakcja Kazimierza Wielkiego. Dopiero w 1366 r. ostatecznie przejął on kontrolę nad większością ziem dawnego księstwa halicko-włodzimierskiego, oddając ich część w lenno książętom litewskim. Jerzy Wyrozumski w biografii Kazimierza Wielkiego pisał, że nieskonsolidowane bojarstwo, niepotrafiące stworzyć więzi, które są zdolne zapewnić trwanie państwa, popierało po trosze każdego z sąsiadów księstwa lub każdego z nich po trosze zwalczało. Rozgrywka polskiego króla „nie była w każdym razie wojną z Rusią samą, bo jej społeczeństwo większego zagrożenia od strony Polski nie odczuło i na obronę w stosunku do niej – poza fazą początkową całej sprawy – się nie zdecydowało”. Węgrzy, którzy wspierali Kazimierza Wielkiego, nie zamierzali rezygnować z Rusi Halickiej. Kazimierz Wielki zgodził się na to, że jeśli będzie miał syna, to Węgrzy mogą ją wykupić. A gdyby nie miał dziedzica, i tak Ruś będzie we władaniu węgierskiej dynastii. Postanowione już bowiem było, że tron po Piaście obejmą Andegawenowie. Dopiero wyprawa królowej, a ściślej mówiąc króla Jadwigi w 1387 r. przyłączyła administrowaną przez Węgrów Ruś Halicką do Polski. Nowy początek Lwowa Wybitny historyk Oskar Halecki zwrócił uwagę na to, że „już z pierwszym krokiem ekspansyi poza obszar etnograficzny rozpoczyna się, choć Piast go dokonał, epokowa przemiana z »piastowskiej« w »jagiellońską« Polskę. Wcielenie Rusi było szkołą, która jej umożliwiła podjęcie dzieła analogicznego, lecz w tyle szerszym zakresie: przyłączenie wszystkich ziem litewskich i ruskich”. Była to szkoła tolerancji oraz poszanowania obyczajów, praw i religii. Te wartości przypisywane państwu jagiellońskiemu i jego władcom były obecne w polityce Kazimierza Wielkiego wobec włączonych ziem Rusi, którą zaczęto nazywać Czerwoną. „Będąc rozumnym i dalekowzrocznym politykiem, polski król wykorzystał cały arsenał dostępnych środków dla przeciągnięcia na swoją stronę miejscowej elity. Zdecydował więc, by zadeklarować chęć zawarcia unii i zachowania praw Królestwa Rusi, bicia odrębnej monety, nadawania lub potwierdzania magdeburskich praw i majątków ziemskich halickiemu bojarstwu oraz wsparcie dla odnowienia prawosławnej halickiej metropolii” – pisał Leontij Wojtowycz. W 1356 r. Kazimierz Wielki nadał miastu prawo magdeburskie. Był to nowy początek miasta, po jego spaleniu trzy lata wcześniej przez Litwinów. „A chociaż wszystkim mieszkańcom i przebywającym we wspomnianym mieście nadajemy prawo magdeburskie, jednakże ze specjalnej naszej łaski pragniemy zachować Ormian, Żydów, Saracenów i Rusinów w ich obrządkach i prawach” – postanawiał król. W 1379 r. Lwów otrzymał prawo składu od Ludwika Węgierskiego. Rozpoczął się wzrost znaczenia miasta jako ważnego ośrodka handlowego na szlaku łączącym Wschód i Zachód, prowadzącym ku Suczawie, będącej centrum handlu bydłem, futrami i woskiem, oraz koloniom genueńskim nad Morzem Czarnym – Kaffą i Kilią. Ogromną rolę odgrywali w tym handlu kupcy ormiańscy ze Lwowa. Gdy królowa Jadwiga obejmowała władzę na Rusi Halickiej, wystawiła dokument dla ziemi przemyskiej stanowiący, że starostwo powierzy Polakowi albo Rusinowi, potwierdziła też prawa i przywileje biskupów przemyskich, zarówno prawosławnych, jak i katolickich. Przyłączenie Rusi Czerwonej do Polski spowodowało liczne nadania królewskie dla możnowładców małopolskich. Jednak nie działo się to z krzywdą i pominięciem miejscowych. „Czy to u steru głównych urzędów krajowych, czy na »państwie« rozległych posiadłości wszędzie obok Polaków siedzą z woli królewskiej krajowcy ruscy” – pisał Karol Szajnocha w „Jadwidze i Jagielle”, wymieniając między innymi Monasterskich, przodków rodu Jazłowieckich, Bybelskich, Kiedrejowiczów, Buczackich i Teptuchowiczów. Zaangażowanie się Kazimierza Wielkiego w sprawy Rusi łączyli historycy w PRL z zaniedbaniem przez niego kwestii odzyskania Śląska. Bronił wówczas króla Paweł Jasienica. „Polityka Kazimierza Wielkiego wobec Rusi wywołuje dziś wiele zastrzeżeń. Ona to rzekomo miała odwrócić uwagę Polski od Śląska i Pomorza oraz przeszkodzić w ich odzyskiwaniu” – pisał w „Polsce Piastów”. Jasienica zauważał, że Krzyżacy byli bardzo zaniepokojeni wzmocnieniem potencjału Polski, która mogła bogacić się na handlu wschodnim dzięki opanowaniu Rusi Czerwonej. Zwracał też uwagę, że król zamykał drogę na wschód kupcom wrocławskim, wywierając w ten sposób ekonomiczny nacisk na Śląsk. Zwycięstwo Łokietka pod Płowcami było dość szczęśliwe i na pewno nie przesądzało w konflikcie z Krzyżakami. Wcale nie świadczyło o tym, że Królestwo Polskie ma potencjał do odzyskania Pomorza i Śląska. Lepiej więc chyba się stało, że Kazimierz Wielki nie prowadził wobec zachodnich sąsiadów polityki „bohatersko-wojennej”, ale szukał wzmocnienia państwa tam, gdzie to było możliwe, czyli na wschodzie. Tomasz Stańczyk